چربی و فشار خون و رابطه آن‌ها با دیابت
از طرفی چربی و فشار خون بالا از عوامل مهم بیماری‌های قلبی و عروقی می‌باشند. از طرفی دیگر هم افراد دیابتی معمولا با چربی و فشار خون بالا، دست و پنجه نرم می‌کنند. در این نوشته ابتدا انواع چربی‌های خون و موادغذایی مرتبط با آن‌ها را توضیح می‌دهیم. سپس سراغ فشار خون می‌رویم و بعد از توضیح و دلایل به وجود آمدن آن، به مواد غذایی که باید خوردن آن‌ها را محدود کنید یا بر عکس آن‌هایی که باید به رژیم غذایی خود اضافه کنید، می‌پردازیم. در آخر هم چند توصیه مهم در رابطه با کنترل چربی و فشار خون بالا ذکر می‌کنیم.
انواع چربی خون
برای شروع بهتر است با انواع چربی‌های خون آشنا شویم و سپس تاثیرات آن‌ها را در دیابت بررسی نماییم.
تری‌گلیسرید
کالری اضافی در بدن به صورتی چربی ذخیره می‌شود. این چربی اصطلاحا تری‌گلیسرید نامیده می‌شود. سطح تری‌گلیسرید خون به دلایل مختلف مانند اضافه وزن و چاقی، بی‌تحرکی، رژیم‌های غذایی پرکربوهیدرات و یا استعمال دخانیات، می‌تواند افزایش پیدا کند. البته توجه داشته باشید برخی از بیماری‌ها و اختلالات ژنتیکی نیز ممکن است موجب افزایش این چربی شوند. در افراد دیابتی سطح تری‌گلیسرید خون بالا می‌رود.
کلسترول
یکی از انواع چربی‌ها می‌باشد که در تمام سلول‌های بدن وجود دارد. احتمالا شنیده‌اید که کلسترول بالا یکی از علل بیماری‌های قلبی عروقی، حمله قلبی و سکته مغزی است. خوشبختانه کلسترول خون قابل کنترل است. سطح کلسترول خون نیز مانند تری‌گلیسرید به عللی همچون سن، جنسیت، رژیم غذایی، سابقه خانوادگی در داشتن کلسترول بالا و … بستگی دارد. کلسترول بالا معمولا علامت خاصی ندارد و فقط با اندازه‌گیری چربی‌های خون می‌توان میزان آن را تعیین کرد. کلسترول خود به دو شکل اصلی کلسترول LDL و کلسترول HDL شناخته می‌شود.
کلسترول LDL یا کلسترول بد
کلسترول LDL یا لیپو پروتئین با چگالی کم، ذرات کلسترول را از طریق خون به بافت‌های مختلف بدن منتقل می‌کند. کلسترول LDL اضافی خون به دیواره‌های شریانها متصل شده و باعث افزایش ضخامت رگ‌های قلب و مغز می‌شود. این افزایش ضخامت باعث کاهش انعطاف‌پذیری رگها شده که اصطلاحا به آن تصلب شرایین می‌گویند.
کلسترول HDL یا کلسترول خوب
کلسترول HDL یا لیپو پروتئین با چگالی بالا، کار تمیز کردن شریانها را بر عهده دارد به این صورت که کلسترول LDL را از رگها پاک کرده و به کبد منتقل می‌کند. داشتن سطح مطلوب این کلسترول خوب می‌تواند از سکته‌های مغزی و قلبی جلوگیری کند.
منابع غذایی حاوی چربی‌های اشباع شده و کلسترول
چربی‌های ترانس طی فرآیند تبدیل روغن مایع به روغن جامد در کارخانه‌ها تولید می‌شوند. منابع غذایی مانند غذاهای سرخ شده، پیتزا و انواع فست فودها، بیسکویت‌ها وشیرینی‌ها حاوی مقدار زیادی روغن ترانس می‌باشند. مواد غذایی دیگر مانند کره، خامه، سرشیر، زرده تخم‌مرغ، سوسیس و کالباس‌ها، گوشت قرمز و انواع لبنیات با چربی 2% و بیشتر حاوی چربی‌های اشباع و کلسترول زیاد می‌باشند. در افرادی که چربی خون بالا دارند باید مصرف موادغذایی که دارای روغن ترانس و چربی‌های اشباع هستند را محدود کرد چون خطر بیماری‌های قلبی و عروقی را افزایش می‌دهند.
منابع غذایی حاوی چربی‌های غیر اشباع
در مقابل مواد غذایی که در بالا ذکر شد مواد غذایی دیگری مانند ماهی، آووکادو، مغزدانه‌ها و انواع روغن‌های گیاهی (روغن سویا، روغن کانولا، روغن زیتون، روغن ذرت، روغن آفتابگردان) دارای چربی‌های غیراشباع هستند. اگر چربی‌های غیراشباع جایگزین چربی‌های اشباع و ترانس شوند می‌توانند کلسترول خون را بهبود ببخشند و در نتیجه خطر بیماری‌های قلبی و عروقی را نیز کاهش دهند.
فشار خون
همانطور که می‌دانید قلب وظیفه پمپاژ خون، رساندن اکسیژن و مواد غذایی به سراسر بدن را بر عهده دارد. حالا اینگردش خون در رگها نیاز به فشار مناسب دارد. با هر ضربان قلب، خونی که پمپاژ می‌شود به دیواره‌های عروق فشاری را وارد می‌کند. عروق در حالت طبیعی و سالم خود قابلیت انقباض ( فشار خون سیستول) و انبساط (فشار دیاستول) دارند که فشار خون را ایجاد می‌کنند. اما هنگامی که که عروق دچار انسداد می‌شوند یا انعطاف‌پذیری آن‌ها کاهش پیدا می‌کند، فشار در عروق بالا رفته که به آن فشار خون بالا می‌گویند.
تشخیص فشار خون بالا
فشار خون بالا باعث افزایش حمله قبلی و سکته مغزی می‌شود. فشار خون بالا هم مانند کسترول بالا علائم خاصی ندارد. با بررسی سوابق پزشکی بیمار و معاینات پزشکی مانند اندازه‌گیری فشار می‌توان این بیماری را تشخیص داد. دقت داشته باشید فشار خون سیستول بالای 140 میلی متر جیوه و یا فشار خون دیاستول بالای 90 میلی متر جیوه را فشار خون بالا می‌گویند.
دلایل فشار خون بالا
دلایلی برای فشار خون بالا وجود دارد که بیشتر آن‌ها نامشخص است. دلایلی که تا به امروز شناخته شده است را هم می‌توانیم به دو دسته قابل کنترل و غیر قابل کنترل تقسیم کنیم که در پایین آن‌ها را توضیح می‌دهیم.
دلایل غیر قابل کنترل
- سن
- جنسیت (در سنین بالای 65 سال احتمال ابتلا به فشار خون بالا در زنان بیشتر از مردان می‌باشد)
- نژاد
- سابقه خانوادگی فشار خون بالا
دلایل قابل کنترل
- کم تحرکی
- چاقی و اضافه وزن
- استرس
- رژیم غذایی حاوی نمک یا چربی اشباع شده
- عدم مصرف کافی سبزی و میوه
- مصرف الکل
- استعمال دخانیات
فشار خون بالا و دیابت
بعد از توضیحات کافی پیرامون فشار خون به ارتباط آن با دیابت می‌پردازیم. در افراد دیابتی مخصوصا دیابتی‌های نوع 2، فشار خون بالا بسیار شایع می‌باشد در حدی که می‌توان گفت تقریبا نیمی از افراد دیابتی به فشار خون بالا مبتلا هستند. حفظ فشار خون در محدوده کمتر از 90/140 میلی متر جیوه می‌تواند خطر بروز بیماری‌های قلبی و عروقی را در افراد کاهش دهد.
درمان فشار خون بالا
پزشکان سعی می‌کند با تغییر شیوه زندگی فرد مبتلا، فشار خون بالای وی را کنترل کنند. این تغییر شیوه می‌تواند با تنظیم رژیم‌های غذایی مناسب، توصیه به افزایش فعالیت‌های بدنی یا حتی تجویز دارو همراه باشد. در رژیم غذایی مناسب توجه به محدود کردن منابع سدیم که باعث افزایش خون می‌شود و به جای آن استفاده بیشتر از منابع پتاسیم که از اثرات سدیم می‌کاهد، امری ضروری است. در زیر برخی از موادغذایی که در بالابردن یا کنترل فشار خون موثر می‌باشند را برای شما آورده‌ایم.
برخی از منابع غذایی که باید خوردن آن‌ها محدود شود
غذاهای سرخ شده یا فرایند شده مانند انواع سس‌ها، رب‌ها، غذاهای کنسروی، سوسیس، کالباس، پنیرهای شور، زیتون شور، چیپس و پفک.
برخی از منابع غذایی که خوردن آن‌ها توصیه می‌شود
سیر، پیاز، گوجه‌فرنگی، خیار، قارچ، اسفناج، حبوبات، آووکادو، بروکلی، کلم سبز، بامیه، کاهو، لوبیاسبز، سیب، کیوی، مرکبات، گریپ‌فروت، توت‌فرنگی، طالبی، موز، آلو، زردآلو، انار، خرما، مارچوبه، شیر کم‌چرب 1% و ماهی تن.
توصیه‌های مفید برای کنترل چربی و فشار خون
- تا حد امکان از مصرف غذاهای سرخ شده پرهیز کنید و به جای آن از غذاهای پخته شده، آب‌پز و یا کبابی استفاده نمایید.
- دریافت چربی‌های اشباع و ترانس را در رژیم غذایی خود محدود کنید.
- مصرف گوشت قرمز را محدود کرده و به جای آن گوشت سفید مانند مرغ و ماهی را استفاده کنید.
- نوشیدنی‌های حاوی شکر افزودنی را محدود کنید و به جای آن‌ها آب بنوشید.
- حداقل 2 مرتبه در هفته ماهی نوش جان کنید.
- مصرف 5 واحد سبزی و میوه را در برنامه غذایی خود جای دهید.
- منابع خوب فیبر مانند غلات سبوس‌دار، سبزیجات و حبوبات را فراموش نکنید.
- لبنیات با چربی بین 1 تا 1.5 درصد استفاده کنید.
- برای میان وعده‌های خود مغزدانه‌ها و آجیل خام را انتخاب کنید.
- راه‌کارهای کنترل استرس را بیاموزید.
- فعالیت بدنی کافی در طول روز داشته باشید.(رجوع شود به فعالیت بدنی برای افراد دیابتی)
- از استعمال دخانیت دوری کنید.